Heftige reacties in de polymerenmarkt


Een teruglopende vraag is niet de enige reden dat er een overschot is aan tal van grondstoffen die begin dit jaar nog slecht beschikbaar waren en door allocaties beperkt leverbaar werden. Nu forse prijsdalingen - die nog lang niet een bodem of plafond hebben bereikt - in de markt voorkomen wordt er mondjesmaat ingekocht.

De invloed van andere, onvoorspelbare factoren bepaalt mede de nerveuze situatie in de markt waardoor een goed toekomstbeeld vrijwel onmogelijk is aan te geven. Poetin heeft bewust ook onze markt op zijn kop gezet. Het was voorspelbaar dat gas en olie duurder zouden worden wanneer hij zijn oorlog tegen Oekraïne voor eigen economisch gewin en persoonlijke trots zou gaan beginnen. De gevolgen daarvan ondervinden wij in ons dagelijks leven en de dreiging van verdere escalatie is nog lang niet voorbij.

Het begon meteen al met een stijging van marktprijzen van fossiele grondstoffen als aardolie en gas. Wel laten ze een verschillend beeld zien. Futures van aardoliecontracten voor 'Brent' (genoemd naar een olieveld van Shell in de Noordzee) lieten na een relatief rustige periode van oplopende noteringen nu een neerwaartse trend zien, waarbij de prijs stuurloos in de markt op een harde knock down leek af te gaan; het is recent toch weer wat gestegen, onder invloed van politieke uitspraken en emotieloos gemanipuleerd door op winst beluste handelaren, waarbij net zo goed grote olie- en gasbedrijven hun rol spelen. Computermodellen die trends kunnen aangeven, bijna risicoloos gebaseerd op kille cijfers, ze bieden meer en meer ruimte om het sentiment van de markt in de prognose op te nemen. Uiteindelijk worden beslissingen genomen. Sell or buy, wow. Gaan we naar Europa of het Verre Oosten? In het Midden-Oosten wordt genoeg geproduceerd, maar ook de VS en een paar landen in het Verre Oosten zouden best naar Europa willen exporteren, hoewel, er is een grijs gebied en dat is het speelveld van wereldwijd gevestigde producenten. Zij zijn dermate dominant in deze markten dat er nauwelijks of geen vrije onderhandelingsruimte is om direct zaken te doen. Hele grote handelaren, waarvan we een aantal ook in ons land tegenkomen, zorgen voor de oplossing van lokale, vaak logistieke problemen, waar de producenten geen directe oplossing voor hebben, en onder dankzegging - en een zachte prijs - een overschot kunnen wegsluizen.

Opec, met Saoedi-Arabië voorop, heeft veel macht om de prijs te bepalen door aan de knoppen van beschikbaarheid te draaien. Rusland zit in een stoel bij de Opec aan tafel en laat de tankers nu naar China en India varen. Ook hadden ze in onze markt een marktaandeel in raffinage- en krakerproducten, maar na de boycot door het Westen is hun rol op deze nafta- en monomerenmarkt vrijwel uitgespeeld. Niettemin, waar het in wereldhandel van deze koolwaterstoffen echt om miljarden Dollars of Euro's gaat, is de Russische bron van de materialen niet van een sticker voorzien en deze grondstoffen zouden op een schappelijke prijs richting West-Europa verscheept kunnen worden. Grote havens in de wereld hebben niet alleen opslagtanks, maar er zijn ook oliebaronnen en oliemaatschappijen gevestigd,, zoals in Houston, Londen, Singapore, Hong Kong, Kaohsiung, Dongchen en - belangrijk - Rotterdam. De handel in aardolie en oliederivaten brengt dit jaar meer winst in het laatje dan de marge die met productie als raffinage en kraken wordt verdiend, hoewel het ook in die sector hoge marges opleverde.

Het turbulente prijsverloop van aardgas heeft daarentegen alles te maken met de stoplegging van levering van Rusland aan Europa. Er komt een verlaging van de prjs aan! De invloed van invoer van LNG - ook in ons land in de Maasvlakte en recent in de Eemshaven - leidt tot transformatie van het leegtrekken en benutting van eerdere gasvelden tot opslag-locaties. Eerst gas eruit halen en nu er weer inpompen. Hier en daar moet nog wel wat stikstof worden bijgevoegd, maar voor de komende winter zijn we safe. Iedereen kent de verhalen zodat toelichting overbodig is. Maar het heeft wel grote gevolgen voor de prijs van energie. De hogere prijs daarvan raakt niet alleen de verwerkers van kunststoffen, maar ook de polymeerproducenten. Dat een grote leverancier van polymeren een toeslag van € 160,00 per ton wenste door te berekenen aan zijn klanten - als compensatie - trok veel aandacht in de markt, maar was hopelijk meer bedoeld als een noodrem om verdere prijsdalingen te voorkomen. Het voor iedereen vervelende gevolg is dat de kostprijs van het produceren van kunststof grondstoffen in onze markt meer is gestegen dan in andere werelddelen. Dat stimuleert de invoer van grondstoffen uit landen als de Verenigde Staten die samen met polyolefinen uit het Midden- en Verre Oosten van onze hogere marktprijs gaan profiteren. Overal is weliswaar sprake van een oplopende inflatie, maar blijft de prijs van energie vrijwel gelijk en onder controle.

De europese markt van monomeren zoals etheen, propeen, styreen, ethyleen glycol en butadieen heeft te maken met overschotten waardoor de prijzen hard dalen. Er wordt getracht door te exporteren naar verweglanden de druk enigszins van de ketel te halen. Etheen van de Dow-krakers in Zeeland is nu onderweg, al zijn de volumes van rond de 10.000 ton per keer niet meer dan een paar druppels op een gloeiende plaat. Wat ook op spanning staat is de markt van propeen. In een paar weken tijd is de prijs van dit monomeer tientallen procenten gekelderd. De spotmarkt ziet op dit moment leveringen tot stand komen op of rond de € 600,00 per ton. Voor C3 is dat een zelden voorkomend laag niveau. Het belooft weinig goeds voor de prijsvorming van PP. Andere monomeren gedragen zich iets behoudender, maar ook deze hebben zowel op contract- als op spotbasis meer dan 10% ingeleverd in de loop van september 2022.

Producenten van polymeren kunnen gelukkig niet alles naar hun wensen en plannen uitvoeren, al hebben ze wel aangetoond niet vies te zijn van geweldig hoge winsten in de afgelopen kwartalen. Maar, een kentering zit in de lucht. Er zijn weer tekens dat het zeldzame verschijnsel van erg grote prijsverschillen in sommige delen van de wereldmarkt - zoals bij gekende commodities als PVC, PE, PS en PP het geval is - tot 'arbitrage' leidt, simpelweg gezegd dat het prijsverschil export/import stimuleert.

In de Verenigde Staten ligt de prijs van PVC voor export op FAS-basis op ca. US$ 775,00 per ton. Tel daar transport, verpakking, zeevracht, financiering en verzekering bij op, dan biedt een prijs van nog geen Euro/kg marge genoeg voor de handel. Met een europese contractprijs van Euro 1,80/kg (waar nog wel een korting op kan worden gegeven) is de kloof gigantisch en is het gevecht gaande om nog dit kwartaal toe te happen, ten koste van de Europese producenten. Die zullen zich beraden over gedeeltelijke stillegging van een paar productielocaties, ook om het totale aanbod in de markt zodanig te verlagen dat er een soort van schaarste ontstaat. In feite het enige strategische wapen om een prijsverval tegen te gaan en tot een mate van stabilisatie te komen. In China is het prijsverschil tussen PVC met steenkool als bron en PVC met de gangbare VCM - met gekraakte etheen en chloor - als bronnen verdwenen. De prijs ligt omgerekend op ca. € 0,90/kg en is stijgend. China is als enige grote land bezig met een economische inhaalrace waardoor de vraag naar kunststoffen is toegenomen. Het grote verschil met 10 jaar geleden is dat China nu over talloze nieuwe locaties beschikt met grote productiecapaciteiten voor alle soorten plastic grondstoffen, zodat de invoer (en de afhankelijkheid) van andere landen aanzienlijk is verminderd. En dat geldt niet alleen voor PVC. Het resultaat van langjarige planning van een autocratisch geregeerd land. In onze democratie ligt dat wat lastiger door de invloed van verkiezingen waardoor vaker op korte termijn een koers wordt uitgezet. Links of rechts in onze politieke structuur is een keuze van de stemmers. Politiek gevoelige investeringen worden uitgesteld of niet gedaan om niet het risico te lopen dat het tot stemverlies van regerende partijen leidt.

De productie van LDPE vraagt meer energie (hoge druksysteem) dan andere PE's. Het wordt als argument meegenomen bij de bespreking van prijzen, die achteraf of vooraf toch tot een overeenkomst moeten leiden. Dat geldt opnieuw uitsluitend voor de meeste Europese landen die moeten opboksen tegen concurrerende import. Zolang in Europa LDPE op een contractprijs van boven € 2,00/kg of op een spotprijs van zelfs al rond € 1,50/kg wordt geleverd, lijkt de toekomst niet veelbelovend; het wordt gestoord door marktprijzen van € 1,05/kg FAS Houston of van € 1,10/kg FAS Azië. Aangenomen mag worden dat de verwachte lagere prijzen in de komende tijd opnieuw de vraag sterk zal beperken, waardoor de magazijnen en silo's van de polymeerproducenten niet van overtollige volumes kan worden verlost. Misschien zijn de marketeers van LDPE, tegen alle signalen in, eerder dan verwacht in staat de teugels binnen een relatief korte termijn weer steviger in handen te krijgen. Historisch gezien loopt LDPE altijd vooruit op marktontwikkelingen, vandaar. Wat nog een factor is: wereldwijd is het vrije aanbod van LDPE veel beperkter dan van polymeren als LLDPE of HDPE.

LLDPE (C4) is niet meer op de formele contractprijs van € 1,75/kg in de markt. En had het zelfs op een spotprijs van rond € 1,25/kg tot nauwelijks meer afzet geleid. Het beschikbare volume is ook hier te groot en de verwachtingen zijn opnieuw in mineur voor de producenten. Nog vervelender is de prijs van LLDPE in de VS (ca. € 1,00/kg) en van bijna € 0,95/kg in het Verre Oosten. Dat geeft ruimte om invoer tot stand te brengen. De zeevracht is weliswaar nog steeds een stevige kostenpost, maar invoer uit de VS loont. Er is al materiaal onderweg naar Antwerpen. Grappig is dat België al maandenlang het derde land in de wereld is waar de VS deze grondstof naar verscheept. Wellicht intercompany-deals, maar het tekent de geweldige distributie- en opslagfaciliteiten in ons buurland.

HDPE biedt een vergelijkbaar beeld als LLDPE. Europa heeft afstand genomen van de productie van 'eenvoudige' polymeren als HDPE. En is dus afhankelijk geworden van invoer. De marktomstandigheden zijn daardoor onduidelijk. De kwetsbaarheid is zeker nog lang niet opgelost, al doen grotere handelshuizen hun best het materiaal hier beschikbaar te maken op een aanvaardbare prijs. Het zou moeten kunnen met invoer uit de VS, Zuid Korea of Egypte, wellicht Nigeria of Zuid Afrika. Rusland is niet meer in de scope van de handel, althans niet in de meeste landen van West-Europa. Er worden wel andere bronnen gevonden - als Maleisië, Vietnam, Canada en voormalige Oostbloklanden - maar het biedt geen zekerheid op termijn. Gelukkig is er wel voldoende capaciteit voor HDPE. Ook in China inmiddels. Die gaan een mooi netwerk opbouwen om flinke volumes te exporteren. China wordt binnen een paar jaar een netto exporteur van polymere grondstoffen.

PP
Dat gaat niet goed met PP, de ideale, vertrouwenwekkende en milieuvriendelijke grondstof die een constant groeiende bijdrage aan onze welvaart kon leveren met vele nieuwe toepassingen als bewijs. De wet van de markt is en was in hoeverre vraag en aanbod elkaar kunnen vinden in een compromis, vaak op prijs. Handjeklap in de historie, computermodellen met vastgelegde prijzen, weliswaar onduidelijk qua kortingen en bonussen, maar een handvat en referentie om tot een vergelijk te komen van een prijs. Dit model is gebaseerd op de historie van het verloop van een markt in een periode en kan gelieerd zijn met de maandelijkse prijsverschillen in de monomerenmarkt. Voor een prognose is geen plaats. Inschattingen zijn op weinig zinnigs gebaseerd, dus moet u het met 'Trends' doen. Dan spreekt het bijna vanzelf dat door een prijsval van enige honderden Euro's in de afgelopen weken propeen (C3) op een niveau is gekomen dat het niet is uitgesloten dat we PP in de spotmarkt voor € 1,00/kg in de aanbieding zien. Ongetwijfeld voor een korte tijd, want fundamenteel ligt zo'n prijs veel te laag en leidt het weliswaar tot het ruimen van de veel te grote voorraad, maar het herstel zal snel tot stand komen. Invoer vanuit de VS is nog te duur, een marktprijs van minder dan € 1,00/kg voor homo- of copolymeren in Azië is wellicht nog van invloed, maar, zoals al gemeld, zeevracht en de bijkomende kosten maken import niet direct aantrekkelijk.

PS en ABS
Ondanks een duikeling van bijna € 300,00 per ton van het monomeer styreen in september is geen sprake van paniek, althans niet bij de PS-producenten die al gewend zijn hun polymeerprijzen aan te passen aan de maandelijkse contractprijzen van het monomeer. De prijzen die in andere markten nogal verschillend zijn met onze markt, zijn ook direct gekoppeld aan de fluctuaties van dezelfde maandelijkse contractprijzen. Bedreigend voor Europese producenten is het niveau van € 1,30/kg in Azië, zoals in Zuid Korea en Taiwan; dat staat in geen verhouding tot de contractprijs van rond de € 2,00/kg in onze regio. We weten het, hier en daar wordt water in de wijn gegoten om het leed te verzachten, maar duidelijker wordt het er niet op. Wel is het duidelijk dat ook in styreenland de prijzen onder druk blijven. ABS bijvoorbeeld is zo'n fraai materiaal dat door een totaal andere benadering van marketing al jarenlang een groot verschil in prijs laat zien tussen materiaal van Europese en Aziatische oorsprong. In Taiwan wordt ABS als commodity gezien, in onze landen is er van een specialistische upgrade sprake, onzinnig natuurlijk, maar in marketing termen wel verdedigbaar. Waardoor het prijsverschil meteen duidelijk wordt. In onze markt is soms een naturelprijs nog rond € 2,00/kg te vinden, maar de contractprijs ligt wel 20% hoger. Wanneer je dan ziet dat je voor minder dan € 1,45/kg in Zuid Korea zaken kunt doen, dan ga je toch niet twijfelen, maar koopt het materiaal niet van een Europese producent. Ja ja er zijn ook koopjes in de markt voor naturel materiaal, maar dat moet dan zo nodig als 'off spec' verkocht worden. Het imago mag nooit verstoord worden, nietwaar?

PET
Waarom PET even niet mee wil doen aan het klaaglied van andere polymeren is toe te schrijven aan de ervaring van een al jarenlang de bestaande overcapaciteit die de markt heeft getekend. Het was al geen vetpot, maar wanneer we een contractprijs zien van tussen de € 1,55 en 1,60/kg, dan is er eindelijk sprake van een redelijke marge. Ook hier is al langer sprake van een overcapaciteit en een afname van de vraag naar 'virgin' materiaal. De prijs zal ook wel iets dalen, maar er is geen direct gevaar van import. Voorlopig is zowel materiaal uit de VS als uit Azië qua prijs oninteressant om de reis naar Europa te regelen. Duidelijker wordt de toenemende invloed van regranulaat van helder PET - goedgekeurd voor toepassing van contact met levensmiddelen. Het effect van marketing, waarbij de consument op de plastic verpakking van een product wordt geattendeerd op de inzet van een gerecyclede grondstof is al bewezen, het steunt de sympathie voor de fabrikant en krikt het imago op. De wereld moet nog meer worden overtuigd dat de producent deelneemt aan de oproep om duurzaamheid te omarmen. Zich te scharen in het vreemdelingenlegioen dat energievretende en milieuverstorende originele materialen verkettert. Totdat er een ongelukje plaatsvindt met een nogal dramatische afloop.

In algemene zin loopt de maatschappij een toenemend risico bij het inzetten van recyclaten in producten die contact hebben met levensmiddelen. TNO - het CIVO destijds - maakten zich al in de 50-er jaren druk om de mogelijke migratie te meten van schadelijke deeltjes van een originele plastic grondstof, in contact met een voedingsmiddel. Polystyreen en polycarbonaat werden verdacht van de aanwezigheid van kankerverwekkende stoffen, zoals resten van een katalysator of een te hoog monomeergehalte. Daar is minutieus onderzoek aan voorafgegaan, gevolgd door maatregelen. De toepassing in plastics van cadmiumpigmenten is inmiddels verboden, maar werd nog niet zo lang geleden algemeen toegepast. In de huidige maalgoederen komt ongetwijfeld cadmiumpigment voor. Daarop wordt niet geselecteerd. Ook de zo groots opgetuigde Europese wetgeving over samenstelling van alle polymeren met benoeming van grondstoffen en toegevoegde hulpstoffen had een doel om het leven van mens en dier te beschermen. In Finland staan vele rapporten in droge kelders. Er wordt niet meer in gekeken.
Wie nu zegt dat er een Europese verplichting komt om deels een benodigde plastic grondstof ook uit een gerecycled granulaat te laten bestaan, ook voor een verpakking van levensmiddelen, zou zich serieus moeten afvragen of het verstandig is voorrang te geven aan de duurzaamheidsgedachte ten koste van onze gebleken kwetsbare gezondheid. Rethink en think twice voordat je onverantwoorde beslissingen neemt. Bewondering voor de spreekvaardigheid in vele talen van de Europese verantwoordelijke, maar wanneer een recyclaat van kunststof deel uitmaakt van de originele grondstof wordt een onzekerheid / een risico ingebouwd. WE HEBBEN HIER EEN PUNT. We mogen hopen dat In Brussel vast wel iemand zit die meneer Timmermans een genuanceerder beeld kan schetsen dan nu het geval is. Wat ons betreft moeten recyclaten originele materialen vervangen wanneer dat technisch en mechanisch verantwoord is. De meeste recyclaten kennen geen track-en-trace historie, kunnen schadelijke oneigenlijke stoffen bevatten, kunnen gelukkig wel voor relatief eenvoudige producten worden ingezet. Maar in geen geval door gebreken schade aan welk leven dan ook aanbrengen.

november 2022